افزایش سرمایه چیست؟
برای این که به ساده‌ترین زبان بتوانیم مفهوم افزایش سرمایه را توضیح دهیم، یک مثال ساده می‌زنیم:
شما یک تاکسی می‌خرید و آن را در اختیار دوستتان می‌گذارید تا با آن کار کند. قرار است که در سود این کار (بعد از کم کردن تمام هزینه‌ها) شریک شوید.
برای این که مطمئن شوید تمام سرمایه خود را از دست نمی‌دهید، قرار می‌گذارید که اگر زیان حاصل از این کار به نصف قیمت ماشین رسید، تاکسی را بفروشید و باقی‌مانده سرمایه خود را نجات دهید.
۵۰ میلیون تومان پول می‌دهید و ماشین خریده می‌شود. در این حالت سرمایه شما ۵۰ میلیون تومان است. پس از مدتی یکی از حالت‌های زیر پیش می‌آید:
دوستتان می‌گوید در یک سال گذشته ۵۰ میلیون سود کرده است. او پیشنهاد می‌دهد بجای این که سهم خود را بردارید، ماشین قدیمی را بفروشید و یک ماشین بزرگ‌تر بخرید که درآمد بیشتری دارد. اگر این پیشنهاد را قبول کنید، حالا شما ۱۰۰ میلیون تومان پول نزد دوست خود دارید. (سرمایه خود را از سود افزایش می‌دهید.)
دوستتان می‌گوید که از سود این کار راضی بوده است. برای همین تصمیم گرفته که از جیب خودش ۵۰ میلیون تومان روی پول ماشین بگذارد که با هم ماشین بزرگ‌تری بخرید. شما هم اگر دوست داشته باشید می‌توانید پول بگذارید، در غیر این صورت (چون او، هم پول گذاشته و هم دارد کار می‌کند) سهم بیشتری خواهد داشت. (سرمایه را با آورده جدید افزایش می‌دهید.)
متوجه می‌شوید که دوست شما ۲۵ میلیون زیان کرده است. طبق قرار قبلی می‌خواهید ماشین را بفروشید و با اندوه و ناراحتی ۲۵ میلیون باقی‌مانده را بردارید و بروید. اما متوجه می‌شوید که ماشین گران شده و حالا همین تاکسی را ۱۰۰ میلیون تومان می‌خرند. زیان شما یک چهارم قیمت ماشین است. (سرمایه شما بدون ورود پول جدید افزایش پیدا کرده است.)
در تمام این حالت‌ها سرمایه شما تغییر می‌کند. افزایش سرمایه در شرکت‌ها هم چیزی شبیه به همین مثال است. شاید بد نباشد قبل از آن‌که وارد بحث شویم، یک‌بار دیگر به حالت‌های مختلف تغییر سرمایه فکر کنید.
افزایش سرمایه چطور رخ می‌دهد؟
قدم اول “پیشنهاد از طرف اعضای هیات‌مدیره
در اولین قدم، هیات‌مدیره شرکت، به مجمع عمومی فوق‌العاده پیشنهاد می‌دهد که سرمایه شرکت افزایش پیدا کند. این آگهی در سامانه کدال با عنوان «پیشنهاد هیئت مدیره به مجمع عمومی فوق العاده در خصوص افزایش سرمایه» درج خواهد شد.
می‌توانید این آگهی را در کدال جست‌وجو کنید و در جریان تمام افزایش سرمایه‌های پیشِ رو قرار بگیرید.
در این مرحله هنوز افزایش سرمایه قطعی نیست و باید سازمان بورس و سهام‌داران آن را بپذیرند.
معمولا در این آگهی مشخص می‌شود که سرمایه قرار است به چه مبلغی، از چه محلی و به چه دلیلی افزایش یابد. همچنین در یک فایل ضمیمه می‌توانید ببینید که سرمایه مورد نیاز برای چه مواردی به مصرف می‌رسد و این کار چه ریسک‌هایی به همراه دارد.
قدم دوم: نظر حسابرس و بازرس قانونی
بعد از درج آگهی پیشنهاد هیات‌مدیره، نوبت به بازرس و حسابرس قانونی می‌رسد که نظرشان را در مورد طرح توجیهی ارائه‌شده بیان کنند.
قدم سوم :
در صورت تصویب، «آگهی ثبت افزایش سرمایه» افزایش سرمایه فقط در پرتفوی کسانی تغییر ایجاد می‌کند که در زمان برگزاری مجمع فوق‌العاده، صاحب سهم بوده باشند. قیمت سهم، قبل و بعد از افزایش سرمایه تغییر می‌کند که در مورد آن توضیح خواهیم داد
انواع افزایش سرمایه
حالا بیایید با هم نگاهی بیندازیم به انواع افزایش سرمایه.
۱) از محل سودهای انباشته
همان‌طور که می‌دانید، با خرید سهام یک شرکت، عملا مالک بخشی از آن می‌شوید. با این کار شما هم در تولید کالا یا خدمات توسط شرکت نقش دارید و از این عملیات سود می‌برید.
بخشی از درآمد شرکت، سالانه بین سهام‌داران تقسیم می‌شود. اما بخش دیگری از سود برای مخارجی مثل مخارج سرمایه‌ای (Capital Expenditure) نزد شرکت باقی می‌ماند. به این سود به اصطلاح سود انباشته می‌گویند.
شرکت می‌تواند از این منبع اقدام به افزایش سرمایه کند. از آن‌جایی که در این روش هیچ پول جدیدی به شرکت وارد نشده، لازم نیست سهام‌داران پولی به شرکت پرداخت کنند. در این صورت سهام جدید به‌صورت «سهام جایزه» و متناسب با درصد شراکتی که دارید، به شما تعلق خواهد گرفت.
اگر شما مالک ۱ درصد از سهام شرکت باشید، پس از افزایش سرمایه درصد مالکیت شما چه تغییری خواهد کرد؟
در این مثال شما یک درصد از سهام شرکت را داشتید. یعنی ۱ درصد از همه‌چیز (از جمله سود انباشته) به شما تعلق داشت. پس از افزایش سرمایه هنوز هم مالک یک درصد از سهام شرکت هستید و این عدد تغییری نخواهد کرد.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته
دقت کنید که در این روش، قبل و بعد از روز مجمع دارایی شما تغییر نمی‌کند. چرا که پیش از این هم مالک بخشی از سود انباشته بوده‌اید. قیمت باید به شکلی تغییر کند که «تعداد سهم ضرب‌در قیمت قبلی» برابر بشود با «تعداد جدید سهم ضرب‌در قیمت جدید».
قیمت باید به شکلی تغییر کند که «تعداد سهم ضرب‌در قیمت قبلی» برابر بشود با «تعداد جدید سهم ضرب‌در قیمت جدید».
2) از محل تجدید ارزیابی
فرض کنید در زمانی که دلار کم‌تر از ۴ هزار تومان بود، یک قطعه زمین می‌خرید و در آن کارخانه‌ای بنا می‌کنید. در این وضعیت شما a تومان سرمایه‌گذاری کرده‌اید. حالا به زمانی می‌رسیم که هر دلار نزدیک به ۱۴ هزار تومان ارزش دارد.
در وضعیت جدید، قیمت‌ها تغییر کرده‌اند و حالا قیمت زمین، ماشین‌آلات و دیگر دارایی‌های مشهود و نامشهود شما تغییر کرده است. در این زمان می‌توانید سرمایه خود را با قیمت‌های جدید تعدیل کنید.
توجه کنید که در این حالت شما عایدی (Yield) نداشته‌اید. اصلا شاید هنوز تولید را شروع نکرده باشید. برای همین می‌گوییم که یک درآمد غیرعملیاتی حاصل شده است. یعنی درآمدی که از عملیات تولید به دست نمی‌آید. این درآمد با عنوان «مازاد تجدید ارزیابی» در صورت‌های مالی منعکس می‌شود.
در این نوع از افزایش سرمایه، ماهیت شرکت تغییری نمی‌کند و نمی‌توانیم بگوییم که «سرمایه مولد» به شرکت وارد شده است. بنابراین بعید به‌نظر می‌رسد که وضعیت سودآوری (زیان‌دهی) شرکت تغییر کند.
در ایران به دلیل وجود نرخ تورم بالا، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی باعث افزایش میزان سرمایه شرکت می‌شود. اگر قیمت‌ها را تورم‌زدایی کنیم، متوجه می‌شویم که تجدید ارزیابی دارایی‌های مشهود به دلیل وجود استهلاک، در عمل می‌تواند منجر به کاهش سرمایه شرکت شود. (تجهیزات شرکت دیگر نو نیستند.)
اما دارایی‌های نامشهود مثل ارزش برند می‌توانند حتی با تورم‌زدایی هم رشدی چشمگیر داشته باشند.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی
یک‌بار دیگر نماد شمثال را تصور کنید. اگر قیمت پایانی این سهم قبل از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال باشد، پس از افزایش سرمایه «قیمت نظری» سهم چقدر خواهد بود؟
بجای آن که سریع فرمول ارائه کنیم و با عددگذاری به جواب برسیم، بیایید کمی در مورد این معما فکر کنیم.
سرمایه شرکت قبل از تجدید ارزیابی n ریال بود. حالا شرکت P درصد افزایش سرمایه داده است. تعداد سهم‌هایی که شما داشته‌اید هم P درصد افزایش پیدا می‌کند. پس معقول است که قیمت بر P+1 تقسیم شود.
مثال
اگر قیمت سهم قبل از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال باشد، پس از ۵۰% افزایش از محل تجدید ارزیابی، قیمت بر ۱.۵ تقسیم شده و به عدد ۱۸۵۴ می‌رسد.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی
یک‌بار دیگر نماد شمثال را تصور کنید. اگر قیمت پایانی این سهم قبل از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال باشد، پس از افزایش سرمایه «قیمت نظری» سهم چقدر خواهد بود؟
بجای آن که سریع فرمول ارائه کنیم و با عددگذاری به جواب برسیم، بیایید کمی در مورد این معما فکر کنیم.
سرمایه شرکت قبل از تجدید ارزیابی n ریال بود. حالا شرکت P درصد افزایش سرمایه داده است. تعداد سهم‌هایی که شما داشته‌اید هم P درصد افزایش پیدا می‌کند. پس معقول است که قیمت بر P+1 تقسیم شود.
مثال
اگر قیمت سهم قبل از افزایش سرمایه ۲۷۸۱ ریال باشد، پس از ۵۰% افزایش از محل تجدید ارزیابی، قیمت بر ۱.۵ تقسیم شده و به عدد ۱۸۵۴ می‌رسد.
۳) از محل آورده نقدی
در دو حالت بالا که گفتیم، افزایش سرمایه منجر به ورود سرمایه جدید به شرکت نخواهد شد. اما ممکن است که یک شرکت سود انباشته نداشته باشد یا به هر دلیلی نخواهد سود انباشته خود را به مصرف برساند.
در این صورت شرکت می‌تواند از محل آورده نقدی اقدام به افزایش سرمایه کند.
روش کار به این شکل است که شرکت پس از افزایش سرمایه، تعدادی حق تقدم را به سهام‌داران خود اعطا می‌کند. معنی حق تقدم این است سهام‌داران فعلی در افزایش سرمایه نسبت به سایرین تقدم دارند.
بعد از آن که حق تقدم به شما تعلق گرفت، می‌توانید با پرداخت ۱۰۰ تومان حق تقدم را به سهام عادی تبدیل کنید. (ارزش اسمی سهم‌ها در ایران ۱۰۰۰ ریال است.)
این پولی که سهام‌داران پرداخت می‌کنند، همان آورده‌ای است که شرکت برای افزایش سرمایه به آن نیاز دارد.
محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی با موارد قبلی یک تفاوت عمده دارد. در این روش، جریان نقدی جدید به شرکت وارد شده است. برای همین نمی‌توانید قیمت سهم را با تقسیم بر «یک به علاوه درصد افزایش سرمایه» محاسبه کنید.
در مثال‌های قبلی، قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه به شکلی تغییر می‌کرد که سرمایه شما طی این عملیات بدون تغییر بماند. یعنی به صورت تئوری، قیمت قبلی ضرب‌در تعداد سهام باید برابر می‌شد با قیمت جدید ضرب‌در تعداد سهام به علاوه تعداد سهام جایزه.
این‌جا هم «اصل بقا» برقرار است. با این تفاوت که بعد از افزایش سرمایه شما باید صد تومان برای پذیره‌نویسی سهام جدید پرداخت کنید. در نتیجه این رقم (۱۰۰ تومان برای هر سهم) به سرمایه شما اضافه می‌شود.
مثلا تصور کنید که شما ۱۰۰۰ سهم ۲۰۰۰ تومانی دارید (دو میلیون تومان سرمایه). اگر شرکت ۵۰% افزایش سرمایه بدهد، شما ۱۰۰۰ سهم و ۵۰۰ حق تقدم خواهید داشت. برای این ۵۰۰ حق تقدم باید ۵۰ هزار تومان بپردازید. قیمت سهم پس از افزایش سرمایه باید به شکلی تغییر کند که سرمایه جدید شما ۲ میلیون و ۵۰ هزار تومان شود.
اگر همین قاعده را برای سهم به‌کار ببندید، به سادگی خواهید دید که قیمت جدید برابر می‌شود با:
آورده سهام‌داران برای هر سهم برابر است با ۱۰۰ تومان. تاکید می‌کنم که از فرمول استفاده نکنید. بلکه بکوشید معنای این رابطه را درک کنید.
بدون دیدگاه